Öğrenmenin Dönüştürücü Gücüyle Bir Sanatçıyı Anlamak: Müslüm Gürses Şarkı Yazdı mı?
Bir eğitimci olarak her gün öğrencilerimde, öğrenmenin insanı nasıl dönüştürdüğünü gözlemliyorum. Öğrenmek, yalnızca bilgi edinmek değildir; duygu, deneyim ve farkındalıkla biçimlenen bir iç yolculuktur. Tıpkı sanat gibi. Sanat da öğretir, dönüştürür, sorgulatır. Bu yazıda bir sanatçının —Müslüm Gürses’in— şarkı yazıp yazmadığı sorusundan yola çıkarak, öğrenmenin, üretmenin ve anlam inşa etmenin pedagojik derinliğini inceleyeceğiz.
Müslüm Gürses’in Öğreten Sanatı
Arabeskin usta ismi Müslüm Gürses, yalnızca sesiyle değil, duyguyu aktarma biçimiyle de bir öğreticiydi. Her notasında bir hayat dersi, her sözünde bir içsel yüzleşme gizlidir. Ancak çoğu kişi bilmez ki Müslüm Gürses, genellikle söz yazarı değil, yorumcuydu. Onun büyüsü, başkalarının yazdığı sözleri kendi duygusal zekasıyla yeniden inşa etmesindeydi. Bu yönüyle, “öğrenen sanatçı” kavramının ete kemiğe bürünmüş hâlidir.
Bir eğitimci gözüyle bakıldığında, Müslüm Gürses’in sanatında “yapılandırmacı öğrenme” (constructivist learning) yaklaşımının izleri görülür. O, bilgiyi dışarıdan alıp olduğu gibi aktaran biri değil; aldığı duyguyu, yaşantısıyla harmanlayarak yeniden yapılandıran bir “öğrenci”ydi. Bu da sanatın en derin hâliyle bir öğrenme eylemine dönüştüğünü gösterir.
Pedagojik Açıdan Bir Şarkı: Öğrenme ve İçselleştirme
Öğrenme teorilerine göre birey, bilgiyi yalnızca duyarak değil, deneyimleyerek ve anlamlandırarak öğrenir. Müslüm Gürses’in şarkı söyleme biçimi tam olarak bunu yansıtır. “İtirazım Var” ya da “Hangimiz Sevmedik” gibi eserlerde, o sadece bir yorumcu değildir; sözcüklerin içinde yeniden öğrenen, anlamı derinleştiren bir anlatıcıdır. Bu, duygusal öğrenme (affective learning) sürecinin güçlü bir örneğidir.
Tıpkı bir öğrencinin derinlemesine öğrenmesi gibi, Müslüm Gürses de her şarkıda kendi benliğini yeniden inşa eder. Onun performansları, bireysel öğrenmenin toplumsal bir yansıması hâline gelir. Arabesk kültürün içinde bastırılmış duygular, onun sesiyle ifade bulur. Bu da bize şunu öğretir: Öğrenme yalnızca bireyin değil, toplumun da dönüşüm aracıdır.
Yaratıcılık, Öğrenme ve Müslüm Gürses’in Pedagojisi
Yaratıcılık, öğrenmenin en ileri düzeyidir. Müslüm Gürses belki teknik anlamda çok az şarkı yazmıştır; ancak o, var olan şarkılara getirdiği yorumla yeni anlamlar üretmiştir. Bu, yaratıcı öğrenme (creative learning) kavramının tam karşılığıdır. Çünkü öğrenme, her zaman sıfırdan üretmek değildir; bazen var olanı yeniden düşünmek, ona farklı bir anlam katmaktır.
Eğitimde “yansıtıcı düşünme” (reflective thinking) kavramı sıkça kullanılır. Müslüm Gürses’in müziği, toplumsal acılara bir ayna tutar; dinleyici kendi hayatını o aynada görür. Bu, öğrenmenin empatiyle birleştiği noktadır. O hâlde sormak gerekir:
Biz, bir bilgiyi veya duyguyu ne kadar içselleştiriyoruz? Öğrendiklerimiz, yaşamımızı ne kadar dönüştürüyor?
Toplumsal Öğrenme ve Müslüm Gürses’in Etkisi
Müslüm Gürses’in etkisi bireysel olduğu kadar toplumsaldır. Onun konserlerinde insanlar bir araya gelir, ortak bir duyguda buluşur, toplumsal bir öğrenme ortamı oluşur. Bu, sosyal öğrenme teorisi (Bandura, 1977) açısından değerlendirildiğinde son derece anlamlıdır. Çünkü insanlar yalnızca bireysel olarak değil, gözlem ve etkileşim yoluyla da öğrenir.
Bir Müslüm Gürses konserinde, seyirciler onun duygusunu gözlemleyerek öğrenir; ağlayan, susan, coşan kalabalık bir öğrenme topluluğuna dönüşür. Bu pedagojik açıdan, “duygusal paylaşımın” öğrenme sürecindeki önemini kanıtlar. Eğitimde de benzer şekilde, öğrencinin öğrenme motivasyonu duygusal bağ kurduğu ortamlarda güçlenir.
Müslüm Gürses Şarkı Yazdı mı? Sorunun Ötesinde Bir Öğrenme Deneyimi
Evet, Müslüm Gürses çok az sayıda şarkının söz yazarı olarak kayıtlara geçmiştir. Ancak o, asıl öğreticiliğini “yorumculuğuyla” ortaya koymuştur. Çünkü yazmak, bazen kelimeleri değil, duyguları yeniden inşa etmektir. Gürses’in müziği, insanın kendi iç dünyasıyla kurduğu en derin diyaloglardan biridir. Bu anlamda o, yalnızca bir sanatçı değil, aynı zamanda bir “öğretmen”dir.
Okura Düşen Soru
Senin öğrenme yolculuğunda, hangi duygular seni dönüştürüyor?
Bir bilgiyi, bir melodiyi ya da bir duyguyu gerçekten “öğrenmek” için sen nasıl bir yol izliyorsun?
Müslüm Gürses’in şarkılarını dinlerken, belki de kendi içsel öğrenme sürecinin yankılarını duyuyorsun…
Öğrenme bazen bir dersle, bazen bir şarkıyla başlar — önemli olan onu fark etmektir.